Czym jest wskaźnik CPI?

Indeks CPI należy do najważniejszych wskaźników makroekonomicznych, które powinien monitorować trader. Tłumaczymy, w jaki sposób odczyty i prognozy inflacyjne kształtują decyzje uczestników życia gospodarczego oraz poczynania inwestorów.
Na sukces w inwestowaniu składa się wiele czynników. Jednym z nich jest analiza rynkowa. Obejmuje ona szereg czynności, w tym monitorowanie ważnych danych i wskaźników mogących rzutować na kurs aktywów.
Do najważniejszych zmiennych makroekonomicznych, które powinien obserwować świadomy inwestor, należy wskaźnik CPI. W powszechnej świadomości jest lepiej kojarzony pod nazwą inflacja.
Wskaźnik CPI – co to jest i jak działa?
CPI to akronim od angielskich słów consumer price index, czyli indeks cen konsumenckich. Wskaźnik CPI jest miarą tempa wzrostu cen dóbr i usług nabywanych przez gospodarstwa domowe, czyli konsumentów.
Indeks CPI informuje o tym, jak bardzo (w ujęciu procentowym) zwiększyły się ceny analizowanych produktów konsumenckich w stosunku do poprzedniego okresu. Zwykle tempo wzrostu cen wyraża się w ujęciu miesięcznym (w porównaniu z miesiącem poprzednim) oraz rocznym (za okres ostatnich 12 miesięcy).
Wskaźnik CPI to tylko jedna z wielu miar inflacji. Dla inwestorów dość ważne są również: PPI (ang. producer price index), czyli tempo wzrostu cen producentów, oraz inflacja bazowa (CPI z wyłączeniem energii i żywności).
Ta pierwsza z reguły z pewnym opóźnieniem przekłada się na wielkość inflacji konsumenckiej. Natomiast inflacja bazowa (jej odczyty i prognozy) jest podstawą decyzji banków centralnych co do wysokości stóp procentowych.
Jak obliczyć CPI?
Na prostym przykładzie wygląda to tak, że jeśli w listopadzie 2024 r. kostka masła kosztowała 10 zł, a w październiku tego samego roku – 9,5 zł, to inflacja miesięczna wyniosła 5,2 proc. Natomiast jeśli w listopadzie 2023 r. za ten sam towar trzeba było zapłacić 9 zł, to inflacja CPI roczna wyniosła 11,1 proc.
Obliczaniem inflacji CPI zajmują się urzędy statystyczne. W Polsce jest to GUS, w Unii Europejskiej – Eurostat.
Wyliczają one tempo wzrostu cen na bazie bardzo rozbudowanego zestawu dóbr i usług określanego koszykiem inflacyjnym. Dane pozyskują od wybranych gospodarstw domowych, które mają za zadanie zapisywać ceny kupowanych przez siebie towarów w poszczególnych miesiącach.
W zależności od ośrodka badawczego metodologia może być nieco inna. Dlatego podawany przez GUS i Eurostat indeks CPI najczęściej nie jest zbieżny.
Jakie znaczenie ma CPI dla gospodarki?
Wskaźnik CPI ma bardzo praktyczne znaczenie dla wszystkich uczestników życia gospodarczego, w tym przede wszystkim dla: gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, oszczędzających, inwestorów.
Wskutek tego zjawiska konsumenci za tę samą kwotę mogą kupić mniej dóbr i usług. Przykładowo: jeśli strzyżenie kosztowało do tej pory 33 zł, to za 100 zł można było skorzystać z usług fryzjera trzykrotnie. Po podwyżce do 40 zł liczba wizyt w podanym budżecie zmalała do dwóch.
Jeśli klient salonu nie zwiększył swoich zarobków o 21 proc., komfort jego życia się obniżył. Oczywiście ktoś taki mógł zwiększyć budżet na fryzjera to 120 zł, ale przy niezmienności dochodów (lub gdy przyrastały one w tempie wolniejszym od inflacji) stawał się biedniejszy. Dlaczego? Po zaspokojeniu potrzeb zostawało mu mniej pieniędzy.
Inflacja podnosi też koszty przedsiębiorcom (PPI – Producer Price Index). Więcej płacą oni za energię, surowce, półprodukty potrzebne do wytworzenia oferowanych przez siebie towarów i usług. Rosnące koszty życia sprawiają, że pracownicy domagają się podwyżek pensji.
W takiej sytuacji firma może przerzucić rosnące koszty funkcjonowania na ceny wytwarzanych przez siebie dóbr albo zmniejszyć marże. Pierwsza opcja rodzi ryzyko, że nabywcy zaczną wybierać ofertę konkurencji. Drugie rozwiązanie uderza w rentowność biznesu.
Oprócz tego zbyt duże tempo inflacji sprawia, że przedsiębiorcom trudniej planować inwestycje. W warunkach dynamicznie rosnących kosztów mają oni problem ze skalkulowaniem opłacalności większych przedsięwzięć. Odbiegająca od norm inflacja wzmaga nieprzewidywalność, niepewność, czyli największego wroga biznesu. Może więc prowadzić do wstrzymywania inwestycji prywatnych, co negatywnie odbija się na wzroście gospodarczym, czyli – upraszczając – dobrobycie społeczeństwa.
W wielu krajach od inflacji zależy wielkość podwyżek różnych świadczeń społecznych i obciążeń podatkowych. Przykładowo w Polsce wskaźnik CPI stanowi element mechanizmu waloryzacji rent i emerytur.
Znaczenie inflacji dla oszczędzających i inwestorów
Jeśli indeks CPI rośnie szybciej niż stawki na depozytach bankowych, inflacja daje się we znaki także oszczędzającym. Mimo otrzymywania odsetek ich oszczędności są coraz mniej warte, ponieważ uszczupla je również podatek od dochodów kapitałowych. Finalnie stać ich na mniej niż do tej pory.
Wskaźnik CPI oddziałuje też na decyzje inwestorów. W jaki sposób?
Zwykle przy wysokiej inflacji rosną stopy procentowe. To przekłada się na wyższe oprocentowanie obligacji skarbowych, czyli relatywnie bezpiecznych instrumentów finansowych (dotyczy to zwłaszcza papierów dłużnych emitowanych przez kraje rozwinięte typu USA, Niemcy). Skoro dają one dobrze zarobić, to niektórzy traderzy mogą nie być skłonni do podejmowania ryzyka związanego z inwestowaniem w akcje, kryptowaluty czy derywaty typu kontrakty CFD i opcje.
Wielkość odczytów inflacyjnych oraz oczekiwania inflacyjne konsumentów mogą determinować także konkretne strategie inwestycyjne. W teorii ekonomii jest tak, że duże tempo wzrostu wskaźnika CPI wymusza na gospodarstwach domowych ograniczanie wydatków do tych niezbędnych, czyli np. żywności, usług zdrowotnych.
Jakie to ma znaczenie dla kogoś, kto inwestuje np. na giełdzie? W takich warunkach lepiej powinny radzić sobie spółki z tzw. sektorów defensywnych, czyli np. producenci żywności, sklepy detaliczne.
Dla uczestników rynku kapitałowego znaczenie może mieć już to, jak bieżące dane prezentują się na tle prognoz. Jeśli inflacja CPI przewyższy oczekiwania analityków, może to zrodzić presję na bank centralny do podniesienia kosztu pieniądza. W takich okolicznościach zwiększa się dochodowość (rentowność) obligacji. Zmieniają się także wyceny kontraktów terminowych na stopę procentową.
Powyższa informacja stanowi publikację handlową i jest upowszechniana w celu promocji usług świadczonych przez Ava Trade EU Ltd.